فرض کنید تمام عمر خود را در مناطق پست زندگی و رانندگی کرده‌اید، اما یک روز تصمیم می‌گیرید وسایل‌تان را جمع کنید و به شهری در کوهستان‌های اطراف نقل مکان کنید. وقتی در آن جاده‌های کوهستانی یا تپه‌ای رانندگی را شروع می‌کنید، ممکن است ناگهان متوجه شوید خودروی عزیزتان دیگر مثل گذشته سر‌حال نیست و همان کارایی همیشگی را ندارد. پیش از آن‌که گمان کنید خودرو در حین جابه‌جایی آسیب دیده، بهتر است تغییر چشمگیر محیطی را که به خودرو تحمیل کرده‌اید در نظر بگیرید.
خودروها موجودات زنده نیستند، اما از قوانین طبیعت مستثنا هم نیستند. تغییر محیط کاری خودرو— تغییری که ظاهراً بی‌اهمیت به نظر می‌رسد—می‌تواند اثر دومینویی بر عملکرد کلی آن بگذارد. در این سناریوی خاص، تفاوت میان رانندگی در زمین‌های هموار و تلاش برای انجام همان کار در ارتفاع زیاد است. بر اساس قوانین طبیعت و فیزیک، خودرو نمی‌تواند بدون انجام برخی تنظیمات، همان سطح عملکرد گذشته را ارائه دهد.
ارتفاع بالاتر یعنی اکسیژن کمتر برای احتراق موتور
دلیل اصلی کاهش قدرت خودروها در ارتفاعات بالا، کاهش غلظت مولکول‌های اکسیژن در هوا است. شاید شما هم تجربه کرده باشید وقتی به قله یک کوه بلند یا تپه بزرگ می‌رسید، نفس کشیدن برایتان سخت‌تر می‌شود. این فقط به‌خاطر خستگی نیست، بلکه به این دلیل است که هرچه بالاتر می‌روید، اکسیژن کمتری در هوا وجود دارد.
علت علمی این موضوع، کاهش فشار جو در ارتفاعات بالاست؛ وقتی فشار کمتر می‌شود، مولکول‌های اکسیژن به صورت فشرده‌تری در هوا جمع نشده‌اند و بنابراین بدن شما سخت‌تر می‌تواند آنها را جذب کند. همین اتفاق در موتور خودرو هم رخ می‌دهد: چون هوای ورودی رقیق‌تر است، موتور نمی‌تواند سوخت را به خوبی بسوزاند و قدرت کمتری تولید می‌کند.
دقیقا مثل انسان‌ها، خودروها هم برای عملکرد درست به اکسیژن نیاز دارند. موتورهای احتراق داخلی (combustion engines) با کشیدن اکسیژن از هوای بیرون و مخلوط کردن آن با سوخت کار می‌کنند تا انفجارهایی ایجاد کنند که سیلندرها را به حرکت در می‌آورد.
وقتی در ارتفاعات بالا هستید و اکسیژن کمتر است، موتور نمی‌تواند به اندازه کافی اکسیژن جذب کند تا سوخت را به درستی بسوزاند. در نتیجه، موتور باید تلاش بیشتری کند تا این کمبود را جبران کند. به همین دلیل است که باید بیشتر روی پدال گاز فشار بیاورید تا دریچه گاز بازتر شود و هوای بیشتری وارد موتور شود. به همین خاطر در ارتفاعات بالا مجبورید بیشتر فشار دهید تا همان عملکردی را که در ارتفاعات پایین دارید، دریافت کنید.
موتورهای خودرو رو میشه تنظیم یا تیون کرد تا در ارتفاعات بالاتر بهتر کار کنند.
اگر از مناطق کم‌ارتفاع به مناطق مرتفع نقل مکان کنید، نیازی نیست عملکرد ضعیف خودرو را برای همیشه تحمل کنید. خودروهای بنزینی را می‌توان با تنظیمات مکانیکی بهبود داد تا با شرایط اکسیژن کمتر در ارتفاعات بالاتر بهتر سازگار شوند.
اگر کمی دست به آچار باشید، می‌توانید خودتان این تنظیمات را انجام دهید، اما بهترین کار این است که درست قبل یا بعد از رفتن به ارتفاعات، به یک مکانیک متخصص مراجعه کنید.
مکانیک چند راهکار دارد:
- اول، یک بازدید کلی و تنظیمات اساسی انجام می‌دهد؛ مثلا تعویض شمع‌ها و فیلتر هوای تازه که عملکرد موتور را بهبود می‌بخشد و از مشکلات ناشی از قطعات فرسوده جلوگیری می‌کند.
- دوم، نسبت مخلوط سوخت و هوا را طوری تنظیم می‌کند که هوای بیشتری به موتور وارد شود و کاهش چگالی اکسیژن جبران شود. خودروهای جدید این کار را با حسگرهای اکسیژن به صورت خودکار انجام می‌دهند.
- سوم، دور موتور در حالت درجا را کمی افزایش می‌دهد تا موتور در ارتفاع بالا که اکسیژن کمتر است، بهتر روشن و پایدار بماند.
این اقدامات کمک می‌کند خودرو در ارتفاعات بالاتر بهتر کار کند و شما هم از رانندگی‌تان لذت بیشتری ببرید.
موتورهای دیزلی نسبت به موتورهای بنزینی در ارتفاعات بالا کمتر دچار افت عملکرد می‌شوند.
موتورهای دیزلی در ارتفاعات بالا عملکرد بهتری نسبت به موتورهای بنزینی دارند، ولی همچنان مقداری افت قدرت را تجربه می‌کنند چون آنها هم به اکسیژن نیاز دارند.
علت اصلی این برتری دیزل‌ها این است که برخلاف موتورهای بنزینی که از دریچه گاز (throttle) برای کنترل هوای ورودی استفاده می‌کنند، موتورهای دیزل معمولاً بدون دریچه گاز کار می‌کنند و این باعث می‌شود که عملکرد آنها در شرایط مختلف (مثل ارتفاعات بالا) پایدارتر باشد.
همچنین، روش تزریق سوخت در موتورهای دیزل و نوع سوخت آنها قدرت بیشتری تولید می‌کند که مقداری از افت ناشی از کاهش چگالی اکسیژن را جبران می‌کند. به همین دلیل است که خودروهای سنگین‌تر مثل کامیون‌های سنگین یا نیمه‌تریلرها معمولاً از موتورهای دیزلی بهره می‌برند تا بتوانند در شرایط سخت‌تر و ارتفاعات بهتر کار کنند.